Μέσω του προγράμματος Erasmus + traineeships είχα την τύχη να κάνω πρακτική σε ένα δημόσιο δημοτικό, τυπικό Φινλανδικό σχολείο για τέσσερις μήνες. Εκεί γνώρισα το περίφημο Φινλανδικό σύστημα.
Σταδιακά εξοικειώθηκα με τη Φινλανδική κουλτούρα και συνειδητοποίησα ότι τον κεντρικό ρόλο στην εκπαίδευση κατέχει ο μαθητής. Αν ποτέ βρεθείτε προς τα εκεί, μην ξαφνιαστείτε βλέποντας μικρούς μαθητές -ήδη από τις πρώτες τάξεις- να πηγαίνουν μόνοι τους σχολείο περπατώντας ή με το ποδήλατό τους. Τα παιδιά στη Φινλανδία είναι ανεξάρτητα από την πρώτη κιόλας τάξη του δημοτικού. Σημειωτέον, η πρωτοβάθμια εκπαίδευση εκεί ξεκινά από το 7ο έτος της ηλικίας τους και τελειώνει στο 13ο. Η διδακτέα ύλη πέρα από τα αναμενόμενα μαθήματα περιλαμβάνει και αυτά της υφαντικής και ξυλουργικής όπου εξασκούνται οι τεχνικές δεξιότητες των παιδιών. Με λίγα λόγια, δίνεται έμφαση στην πολύπλευρη και πολυεπίπεδη ανάπτυξη των μαθητών καθώς μέσα από το σχολείο δεν μαθαίνουν μόνο πώς να κάνουν μαθηματικές πράξεις ή να συντάσσουν σωστά μια πρόταση αλλά και πως να ράβουν ένα κουμπί, να πλέκουν, να κόβουν ξύλα, να κατασκευάζουν ένα ξύλινο αντικείμενο, να μαγειρεύουν ή να αλλάζουν μια λάμπα (στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση). Επιπλέον, οι μαθητές ανεξαιρέτως φύλου συμμετείχαν στις δραστηριότητες αυτές και χρησιμοποιούσαν ισότιμα ραπτομηχανές και πριόνια.
Αναμφίβολα, η εξοικείωση των μαθητών με τις νέες τεχνολογίες γίνεται αισθητή από την Τρίτη κιόλας τάξη του δημοτικού. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι μαθητές κατά τη διάρκεια εκπόνησης κάποιου project χρησιμοποιούν διάφορες εφαρμογές από τα Ι-pad για τη διευκόλυνση της διαδικασίας της μάθησης. Η εργασία για παράδειγμα στο μάθημα της ιστορίας πάνω στην οποία εργάστηκαν οι μαθητές της έκτης με τη μέθοδο project based-learning περιελάμβανε διάφορα στάδια και δεν αποτελούνταν μόνο από την απλή συγκέντρωση και καταγραφή ιστορικών γεγονότων. Οι μαθητές ήταν χωρισμένοι σε επιμέρους ομάδες καθώς η συνεργατική μάθηση αποτελεί βασικό πυλώνα του φινλανδικού σχολείου. Αρχικά, η καθεμιά έπρεπε να κατασκευάσει με ανακυκλώσιμα υλικά ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, το οποίο θα περιείχε ερωτήσεις σχετικές με την ιστορική ενότητα που εξέταζε κάθε ομάδα. Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν ο μαθητής αναλάμβανε ενεργό ρόλο σχεδιάζοντας, ζωγραφίζοντας και αναζητώντας τις ιστορικές πηγές. Στο τελευταίο στάδιο της εργασίας συναντούμε κάτι εξίσου σημαντικό με τα παραπάνω την αξιολόγηση της εργασίας κατά τη διάρκεια της οποίας ο μαθητής με ερωτήσεις που έχουν σχεδιαστεί από το δάσκαλο αυτοαξιολογείται και αξιολογεί συνάμα τα μέλη της ομάδας του.
Στην τάξη, οι μαθητές έχουν την ελευθερία κινήσεων και οι ίδιοι κατευθύνουν τη μάθηση ενώ ο δάσκαλος λαμβάνει ρόλο συντονιστή και εμψυχωτή. Η πειθαρχία τους ήταν αισθητή καθ’όλη τη διάρκεια της παραμονής τους στο σχολείο και η παρουσία του δασκάλου δεν ήταν απαραίτητη για να επικρατήσει ησυχία. Πέρα από τη σχολική αίθουσα, οι μαθητές δούλευαν ανεξάρτητα και στην αίθουσα υπολογιστών αλλά και στους διαδρόμους του σχολείου, όπου υπήρχαν τοποθετημένα καθίσματα και μαξιλάρια.
Επίσης, κάτι ακόμη εξαιρετικά πρωτόγνωρο ήταν η χρήση του ενικού αριθμού από τους μαθητές προς τους δασκάλους. Όπως ενημερώθηκα η χρήση του ενικού είναι γενικά μια φινλανδική παράδοση και δεν αποτελεί κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εκπαίδευσης. Παρ’ όλα αυτά προσδίδει μια πιο φιλική χροιά στη σχέση εκπαιδευτικού και μαθητευόμενου και ίσως φανερώνει και μια ισότητα στις σχέσεις των δυο. Πράγματι, συζητώντας με τους εκπαιδευτικούς συνειδητοποίησα ότι η κυριότερη προτεραιότητα στην φινλανδική εκπαίδευση είναι η ισότητα ευκαιριών. Ένας μαθητής στη Φινλανδία είτε βρίσκεται σε κάποιο χωριό, είτε στην πρωτεύουσα θα πρέπει να λαμβάνει ίδιας ποιότητας εκπαίδευση. Το γεγονός αυτό, πιστοποιείται και από το γεγονός ότι τα περισσότερα σχολεία της χώρας είναι δημόσια και δωρεάν. Ο δάσκαλος στη Φινλανδία προσπαθεί να αντιμετωπίζει τους μαθητές ως ίσο προς ίσο και χτίζει μια σχέση εμπιστοσύνης μαζί τους. Μια βασική διαφορά με την ελληνική εκπαίδευση είναι ότι οι υποχρεώσεις των μαθητών για το σπίτι είναι ελάχιστες και νοείται ως δεδομένο πως οι μαθητές θα πρέπει να έχουν χρόνο για παιχνίδι, αθλήματα και για άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες.
Ταυτόχρονα, ζώντας σε μια μεσογειακή χώρα ενθουσιάστηκα ιδιαίτερα από το πρόγραμμα της φυσικής αγωγής το οποίο περιελάμβανε ice-hockey, cross-country ski, ice-skating και πολλά άλλα παιχνίδια στο χιόνι. Κάτι τέτοιο υπερβαίνει τα όρια της φαντασίας για ένα ελληνικό σχολείο, στη Φινλανδία όμως η ύπαρξη χιονιού αποτελεί καθημερινότητα για τους μισούς τουλάχιστον μήνες του χρόνου. Είναι εμφανές ότι οι μαθητές αισθάνονται μεγάλη οικειότητα με το σχολείο και εκφράζουν ελεύθερα τον εαυτό τους μέσα σε αυτό. Με την είσοδό τους στο σχολικό χώρο, θα μείνουν με τις κάλτσες ή θα φορέσουν τις παντόφλες που αφήνουν εκεί. Και οι περισσότεροι δάσκαλοι φορούν παντόφλες στο σχολείο και νιώθουν άνετα και έτοιμοι να αποδώσουν στο λειτούργημά τους. Κάτι τέτοιο συνηθίζεται γενικά στους εσωτερικούς χώρους στη Φινλανδία.
Εξίσου σημαντικό και απαραίτητο για τη σχολική ζωή θεωρούνται και τα διαλείμματα τα οποία διαρκούν περίπου δεκαπέντε λεπτά στη διάρκεια μίας ώρας ενώ καθημερινά παρέχεται μεσημεριανό φαγητό δωρεάν για τους μαθητές.
Επίσης, καλό είναι να γνωρίζουμε ότι δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα. Ορισμένες ημέρες οι μαθητές έχουν μόνο τέσσερις ώρες σχολείου αλλά μέσα σε αυτές τις ώρες καλύπτουν ποιοτικά το μέγεθος της διδακτέας ύλης. Αξίζει ακόμα να αναφερθεί ότι οι μαθητές δεν ξεκινούν όλοι την ίδια ώρα σχολείο μερικοί καταφτάνουν αργότερα ανάλογα με το καθημερινό τους πρόγραμμα.
Είναι λοιπόν σαφής η μέγιστη σημασία που δίνει το φινλανδικό κράτος στην εκπαίδευση αλλά και στον ρόλο του δασκάλου ο οποίος είναι απόλυτα σεβαστός και θαυμαστός. Μάλιστα θεωρείται ανώτερος από πολλά επαγγέλματα και κατέχει μεγάλο κύρος στη φινλανδική κοινωνία. Στο φινλανδικό σχολείο ο μικρός μαθητής μαθαίνει επειδή το επιθυμεί, χωρίς να υπάρχει άγχος και πίεση από το σχολικό περιβάλλον.
Κατερίνα Ελευθεριάδη*
Απόφοιτη Παιδαγωγικού Δημοτικής Εκπαίδευσης
Emai: kate.elef[at]hotmail.com
