Πριν από λίγο περισσότερο από μια δεκαετία, καθώς προετοιμαζόμουν, στα 41 μου χρόνια, να γίνω για πρώτη φορά γονιός, άρχισα να έχω αϋπνίες.
Πολλές από αυτές ήταν αφιερωμένες σε ζητήματα μεταφοράς βρεφών. Για ανείπωτες ώρες, ερεύνησα καρότσια και παιδικά καθίσματα αυτοκινήτου, ελπίζοντας να βρω τα μεταφορικά μέσα που θα διέτρεχαν με μεγαλύτερη ασφάλεια την έξοδό μου σε έναν εχθρικό κόσμο. Δημιούργησα πίνακες αποφάσεων, διασταύρωσα αξιολογήσεις, μελέτησα ειδοποιήσεις ανάκλησης προϊόντων. Οτιδήποτε λιγότερο από την καλύτερη επιλογή, σκέφτηκα, θα άφηνε εμένα και την ακόμη αγέννητη κόρη μου καταδικασμένους σε μια ζωή επικίνδυνης ταλαιπωρίας.
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι, όπως έχει διαπιστώσει από έρευνα, η πρώτη φορά γονιός είναι ένας από τους τομείς του πληθυσμού που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης ιδεοψυχαναγκαστικών διαταραχών (με τις «σκέψεις για τυχαίο κακό» να πυροδοτούν πολλές από τις προσπάθειες μείωσης του άγχους). Και, φυσικά, τίποτα από αυτά δεν είχε μεγάλη σημασία. Σίγουρα, οι τελικές μου επιλογές έκαναν τη δουλειά – η ακτίνα στροφής του σκανδιναβικού καροτσιού πλοηγούσε επιδέξια στους στενούς διαδρόμους της πόλης, το εγκεκριμένο από την κυβερνητική υπηρεσία αξιολόγησης κάθισμα αυτοκινήτου με έκανε να χαλαρώσω στη σκέψη μου ενάντια στο ατύχημα, που ευτυχώς δεν ήρθε ποτέ – αλλά αναμφίβολα κι άλλες πολλές επιλογές θα ήταν πάρα πολύ καλές.
Μέρος αυτού που συνέβαινε ήταν ότι έμελλε να γίνω, στην αυγή της μέσης ηλικίας, αρχάριος. Αυτό δεν είναι κάτι που έρχεται εύκολα σε άτομα που υποτίθεται ότι γνωρίζουν ήδη τα περισσότερα από αυτά που πρέπει να γνωρίζουν.
«Οι ενήλικες ειδικοί είναι σίγουροι για τις ικανότητές τους», γράφει ο επιστήμονας υπολογιστών Peter J. Denning, «αλλά όταν ωθούνται σε μια κατάσταση όπου πρέπει να μάθουν κάτι νέο, πολλοί, γρήγορα νιώθουν άβολα και χάνουν την αυτοπεποίθησή τους».
Γινόμαστε, σημειώνει ο Denning, ακόμη και όταν ο κόσμος συνεχίζει να μας σπρώχνει την αλλαγή, «σκουριασμένοι στις δεξιότητες των αρχαρίων». Δεν θέλουμε να κάνουμε ανόητες ερωτήσεις, δεν θέλουμε να κάνουμε λάθη μπροστά σε άλλους.
Και έτσι, αντιμέτωπος με αυτή τη μνημειώδη νέα καμπύλη μάθησης – και δεν ήξερα ακόμη τι δεν ήξερα – υπερέβαλλα. Μετέτρεψα την ανατροφή των παιδιών σε ένα τεράστιο έργο δεξιοτεχνίας, όπου κάθε πιθανό σημείο πόνου θα εξαφανιζόταν εκ των προτέρων.
Μάλλον, αυτό ήταν προς το καλύτερο. Άλλωστε, αυτό ήταν ένα ανθρώπινο ον που μεγάλωνα, όχι κάποιο κουραστικό έργο στο γκαράζ όπου τα λάθη ήταν ασήμαντες ενοχλήσεις. Αλλά ήταν κουραστική δουλειά, αυτή η επιδίωξη της τελειότητας ως γονείς. Είχα ήδη μια καριέρα, που μου έμαθε να τηρώ ένα συγκεκριμένο σύνολο προτύπων, συμπεριφορών και προσδοκιών. Τώρα είχα μια άλλη («η πιο σκληρή δουλειά», όπως λέει το άχρηστο ρητό, «που θα αγαπήσεις για πάντα»). Το άγχος ήταν σταθερό, και κάθε έννοια «αυτοφροντίδας» φαινόταν, λοιπόν, εγωιστική. Ο ψυχολόγος Ντέιβιντ Πάλμιτερ χρησιμοποίησε τη μεταφορά μιας έκτακτης ανάγκης αεροπορικής εταιρείας για να περιγράψει την ανατροφή των παιδιών: οι μάσκες οξυγόνου έχουν πέσει, «και όλο το οξυγόνο πηγαίνει στα παιδιά».
Και μετά από λίγο, άρχισα να συνειδητοποιώ ότι τα μαθήματα που έδινα συνεχώς στο δικό μου παιδί – η σημασία του παιχνιδιού, το αναπόφευκτο και η αναγκαιότητα του να κάνεις λάθη, η χρησιμότητα του να δοκιμάζεις νέα πράγματα απλά για να τα δοκιμάσεις – ήταν που έλειπε από τη ζωή μου. Τότε είναι που ξεκίνησα να ανακαλύπτω ξανά τη χαρά του να αναλαμβάνω νέα πράγματα (να τα ονομάζω επιδίωξη, να τα ονομάζω χόμπι) απλά για να τα δοκιμάσω. Ήθελα να έχω κάποια διέξοδο για τον εγκέφαλο και το σώμα μου που δεν ήταν οικεία, δεν χαρακτηριζόταν από προσδοκίες απόδοσης. Ήθελα να επεκτείνω διακριτικά τον ορισμό μου για τον εαυτό μου πέρα από τις προφανείς ετικέτες χρήσης του γονέα, του συζύγου, του εργαζομένου στη γνώση. Ήθελα χώρο για παιχνίδι και πειραματισμό σε μια ζωή με λίγα περιθώρια για λάθη.
Μπορεί να είναι δύσκολο να βρεις χρόνο και δικαιολογία για να απομακρυνθείς, έστω για λίγο, από τους μεγάλους ρόλους της ζωής (σταδιοδρομία, γονεϊκός ρόλος) για, ας πούμε, να προσπαθήσεις να μάθεις κιθάρα. Υπάρχουν όμως σωτηριακοί λόγοι για να γίνει αυτό. Η εκμάθηση κάτι καινούριου, για παράδειγμα, έχει βρεθεί, σε έρευνα από τον Chen Zhang και τους συναδέλφους του, ότι λειτουργεί ως «προστασία» ενάντια στο άγχος στον εργασιακό χώρο (και, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει, σε άλλους τομείς της ζωής μας, όπως η ανατροφή των παιδιών). Ένας λόγος για τον οποίο, προτείνουν, είναι ότι κατά την εκμάθηση κάποιας νέας δεξιότητας, παίρνουμε μια σχεδόν άμεση ανταμοιβή από το να νιώθουμε ότι βελτιωνόμαστε, ότι έχουμε ικανότητα ανάπτυξης. Τότε μπορούμε να μεταφέρουμε αυτή την ψυχική άνοδο, αυτή την αρχόμενη υπερδύναμη, πίσω στην καθημερινή μας ζωή. Η επίλυση ενός συνόλου νέων προβλημάτων σε έναν τομέα μπορεί να κάνει τα καθημερινά μας ζητήματα να φαίνονται πιο εύκολα. Όταν άρχισα για πρώτη φορά να προσπαθώ να μάθω να κάνω σερφ, για παράδειγμα, μετά από μερικές ώρες που με χτυπούσαν τα κύματα (και σχεδόν με πετούσαν κάτω άλλοι με τις σανίδες τους), ξαφνικά ένιωσα ότι μια στιγμιαία εργασιακή κρίση ή οι ταλαιπωρίες τριών ετών παλιά ήταν σχετικά δευτερεύοντα προβλήματα.
Για να παραφράσω τον Νίτσε, ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει καλύτερο γονιό. Το ίδιο και η μάθηση. Για τα παιδιά, οι γονείς είναι οι απόλυτοι ειδικοί. Μπορούν όμως να είναι και αυτοί αρχάριοι;
