Πριν από λιγότερα από πενήντα χρόνια, το μακρινό 1969, o Haim Ginott, εκπαιδευτικός, παιδοψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας συμβουλευτικών βιβλίων για γονείς, εισήγαγε την έννοια του «γονέα-ελικόπτερου» (helicopter parent) στο βιβλίο του «Γονείς και Έφηβοι». Ο όρος καθιερώθηκε –το 2011 συμπεριλήφθηκε στα λεξικά- και μέχρι σήμερα «δίνει και παίρνει» στο διεθνή, δημόσιο διάλογο περί παιδαγωγικής. Τι σημαίνει, λοιπόν, ο δημοφιλής όρος και γιατί δεν πρέπει να χαρακτηρίζει κανέναν γονιό;
Τι σημαίνει ο όρος «γονέας-ελικόπτερο»
Ο «γονέας-ελικόπτερο» είναι ο γονιός που υπέρ-ασχολείται, υπέρ-προστατεύει, υπέρ-ανησυχεί για το παιδί του. Είναι το είδος του γονέα που αναλαμβάνει περισσότερες ευθύνες απ’ όσες του αντιστοιχούν και, εν τέλει, καταλήγει να στερήσει από το παιδί του την ευκαιρία της συλλογής εμπειριών, αλλά και της επιτυχίας ή της αποτυχίας. Πρόκειται για τον τύπο του γονέα, με δυο λόγια, που εμπλέκεται στη ζωή του παιδιού του με έναν τρόπο υπερβολικά ελεγκτικό, υπερπροστατευτικό και με τάσεις τελειομανίας. Έναν γονιό που, δυστυχώς, είναι εύκολο να συναντήσει κανείς στη μικρή μας χώρα.
Για ποιους λόγους ένας γονιός γίνεται «γονέας-ελικόπτερο»;
Γιατί φοβάται τις κακές συνέπειες/ επιδόσεις/ αποτελέσματα
Ο φόβος ότι το παιδί θα αποτύχει ή, εν πάση περιπτώσει, δεν θα πετύχει είναι κοινός. Οι κακοί βαθμοί, ο φόβος ότι ένα αγόρι δεν είναι αρκετά αθλητικό ή ότι ένα κορίτσι δεν είναι αρκετά χαριτωμένο, ο πανικός της επαγγελματικής αποκατάστασης και δεκάδες ακόμη άγχη οδηγούν αρκετούς γονείς στο να πάρουν οι ίδιοι τον έλεγχο των καταστάσεων, για να «προστατεύσουν» τα παιδιά τους από την επερχόμενη καταστροφή.
Αγχώνεται και φοβάται (υπερβολικά)
Από το άγχος των οικονομικών και της ανεργίας, μέχρι τον πανικό ότι το παιδί θα τραυματιστεί, οι ανησυχίες και οι φόβοι δεν σταματούν να σκοτεινιάζουν το μυαλό μερικών γονιών. Τα κάθε είδους άγχη ωθούν, λοιπόν, αρκετούς στο να γίνουν χειριστικοί ή υπερπροστατευτικοί, προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι τελικά όλα θα πάνε καλά στη ζωή του πολύτιμου παιδιού τους.
Δίνει όσα δεν πήρε ο ίδιος
Πολλοί ενήλικες που δεν χάρηκαν την παιδική ηλικία που κάθε παιδί δικαιούται –δεν πήραν αρκετή αγάπη, προσοχή και φροντίδα από τους γονείς τους- έχουν την τάση να «υπεραποζημιώνουν» τα δικά τους παιδιά με υπερβολικές δόσεις φροντίδας, που αντί να δίνουν φτερά, τα κόβουν.
Συγκρίνεται με άλλους γονείς και… έχει το άγχος του πρωταθλητή
Κακά τα ψέματα: το να μεγαλώνεις παιδιά είναι ένας στίβος και ο στίβος, όπως όλα τα αθλήματα, είναι ανταγωνιστικός. Ορισμένοι γονείς έχουν την τάση να μπερδεύουν την ευγενή άμυλα με τον αγωνιώδη ανταγωνισμό κι έτσι, φτάνουν να υπερπροσπαθούν να γίνουν ο τέλειος γονιός που μεγαλώνει τέλεια το τέλειο παιδί του, ξεχνώντας ότι η τελειότητα είναι ουτοπία.
Πώς οι «γονείς-ελικόπτερα» βλάπτουν τα παιδιά
Τα κάνουν πιο αδύναμα
Η τάση αυτών των γονιών να λύνουν κάθε μικρό ή μεγάλο πρόβλημα, να φροντίζουν για όλα και να επισκιάζουν τις προσπάθειες του παιδιού με την παρεμβατικότητά τους δημιουργεί παιδιά που δυσκολεύονται να λύσουν μόνα τους τα ζητήματα που προκύπτουν και που παλεύουν με έναν διαρκή φόβο αποτυχίας. Η διαρκής εμπλοκή του γονέα στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν το παιδί, επηρεάζει την αυτοεικόνα του και του δημιουργεί την εντύπωση ότι είναι ανίκανο να σταθεί αυτόνομα στα πόδια του.
Μεγαλώνουν εξαρτημένους ανθρώπους
Αγαπητέ γονιέ που δεν αφήνεις το παιδί σου να πάρει πρωτοβουλίες και να αποτύχει, έχουμε κακά νέα για ‘σένα: δεν θα ζήσεις για πάντα. Κάποτε θα αφήσεις τον μάταιο τούτο κόσμο ή θα είσαι ανήμπορος να προσφέρεις τη βοήθειά σου και τότε το μικρό σου θα πρέπει να τα βγάλει πέρα μόνο του. Αναλαμβάνοντας τις ευθύνες του, παρεμβαίνοντας συνεχώς και προστατεύοντάς το από ενδεχόμενα λάθη, μεγαλώνεις ένα παιδί που εξαρτάται από τις δικές σου δυνατότητες και όχι από τις δικές του. Μεγαλώνεις, με δυο λόγια, έναν εξαρτημένο άνθρωπο.
…και καταπιεσμένους ενήλικες
Τα παιδιά που μεγάλωσαν έχοντας τη μαμά τους να τρέχει πάντοτε από πίσω τους για να τα ταΐσει φρουτάκι ή να τους βάλει ζακέτα και τα πιτσιρίκια που πέρασαν την εφηβεία τους προσπαθώντας να πείσουν τη μαμά που ανησυχεί να βγουν μια βόλτα με τους φίλους τους χωρίς την επίβλεψή της ή να τα αφήσει να πάνε στην τριήμερη στα Χανιά, όταν καταφέρουν να απαγκιστρωθούν απ’ τον γονεϊκό βραχνά έχουν την τάση να ξεσπούν, αντιδρώντας στην καταπίεση που έχουν υποστεί. Η καταπίεση φέρνει αντίδραση και η αντίδραση είναι κατάσταση κάθε άλλο παρά ψύχραιμη και ισορροπημένη.
Πληγώνουν την αυτοπεποίθησή τους
Η λογική των γονιών που «πάσχουν» από υπερβολική αγάπη, είναι ότι όσο περισσότερο διευκολύνουν τη ζωή του παιδιού τους, τόσο καλύτερα θα τη ζήσει. Ωστόσο, το μήνυμα που καταλήγει ένα παιδί να καταγράψει είναι ότι οι γονείς του δεν έχουν αρκετή πίστη σ’ αυτό. Και το επόμενο βήμα είναι το «Δεν είμαι επαρκής/Δεν είμαι αρκετά καλός σε τίποτα/Δεν μπορώ να τα καταφέρω». Επιπλέον, τα παιδιά θέλουν να νιώθουν την χαρά της επίτευξης ενός δύσκολού στόχου –επιθυμούν να φέρουν σε πέρας μια «δύσκολη αποστολή».
‘Απειρη αγάπη, ναι. Ασφυκτική αγάπη, όχι.
Η αγάπη και η φροντίδα των γονιών δεν έχουν –και δεν πρέπει να έχουν- όριο. Το ζητούμενο όμως είναι να λειτουργούν υποστηρικτικά, βοηθητικά, συμπληρωματικά και όχι ανασταλτικά. Λάθη, αδυναμίες, ανευθυνότητα, αποτυχίες, μικροατυχήματα και άλλα στραβά είναι μέσα στο πρόγραμμα και είναι εκεί για να μας μάθουν να δυναμώνουμε, να πεισμώνουμε και να τα καταφέρνουμε.
Φοίβη Γλύστρα
