Μια παροιμία της γιαγιάς μου έλεγε «δουλειά δεν είχε ο διάολος και μάθαινε τσαγκάρης». Αυτή η παροιμία μου ήρθε στο μυαλό όταν διάβασα την πρόταση του Υπουργείου Παιδείας σχετικά με την αξιολόγηση της διαγωγής των μαθητών, μετά από σχετική ερώτηση 28 βουλευτών του κυβερνώντος κόμματος που πρότειναν την κατάργηση της αξιολόγησης της διαγωγής στα σχολεία, εκείνου του περίφημου που συμποσούτο σε εκείνα τα «Διαγωγή Κοσμιοτάτη» και «Διαγωγή Κοσμία» και που εδώ και πάρα πολλά χρόνια, πάνω από 20 τουλάχιστον που ήμουν μαθητής, δεν πρόσεχε ποτέ, σχεδόν κανείς, πράγμα που και οι ερωτώντες βουλευτές επισημαίνουν.
Ωστόσο, το επιχείρημα κατάργησης της σχολικής αξιολόγησης συνίσταται στο να επισημάνει το παρωχημένο του χαρακτήρα αυτής αφενός και αφετέρου στο ότι το αναχρονιστικό αυτό μέτρο χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν –στο πολύ μακρινό παρελθόν για να λέμε του στραβού το δίκιο- εναντίον αριστερών μαθητών ή μαθητών που χαρακτηρίζονταν σαν αριστεροί στιγματίζοντάς τους για το υπόλοιπο της ζωής τους.
Αρχικά, θα πρέπει να πω πως συμφωνώ ότι όντως η αξιολόγηση της διαγωγής στο σχολείο, έτσι όπως υφίσταται είναι και παρωχημένη και αναχρονιστική. Παρωχημένη γιατί ακόμη και οι όροι «κοσμιοτάτη» και «κοσμία» ηχούν σχεδόν κωμικοί, μιας άλλης εποχής που μόνο σε ασπρόμαυρες ταινίες του ελληνικού σινεμά συναντά κανείς και που είναι πολύ πιθανόν η πλειοψηφία των μαθητών των σημερινών γυμνασίων και λυκείων να αγνοεί ακόμη και το νόημά τους.
Συμφωνώ επίσης, πως, όντως, σε σκοτεινότερους καιρούς, το μέτρο της αξιολόγησης της διαγωγής στο σχολείο, χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον ως μοχλός άσκησης μιας αρκετά αυταρχικής εξουσίας απέναντι σε μαθητές που δεν έδειχνα πρόθυμοι να υπακούσουν στα κελεύσματα και στις εντολές της, και που δεν ήταν και απαραίτητα προερχόμενοι από αριστερά πολιτικά περιβάλλοντα ή αριστερών ιδεών οι ίδιοι. Ισχύει, έχει καταγραφεί ιστορικά και σαφώς δεν τιμά ούτε το εκπαιδευτικό μας σύστημα ούτε και τη δημοκρατία μας.
Ως εδώ καλά.
Υπάρχουν όμως και μερικά ζητήματα που εγείρουν κάποιες απορίες τόσο σε εκπαιδευτικούς όσο και σε γονείς. Όπως προαναφέρθηκε, το μέτρο έχει περιπέσει σε αχρησία, σε βαθμό μάλιστα που είτε ένας μαθητής καπνίζει στις τουαλέτες –το συνηθέστερο δυστυχώς μαθητικό αμάρτημα και συνάμα το ελαφρύτερο- είτε ανατινάξει το σχολείο, είναι σχεδόν απίθανο να δει αυτό το «κοσμία» διαγωγή να φιγουράρει στο απολυτήριό του, αφού η «κοσμιοτάτη» διαγωγή ακολουθεί σαν τυφλοσούρτης, δίπλα σχεδόν στο 20άρι του γυμναστή (ναι, μη μου πείτε για τις εξαιρέσεις, υπάρχουν, το ξέρουμε, δεν είναι αυτό το θέμα του άρθρου) και στην υπογραφή του λυκειάρχη. Άρα, γιατί τόση πρεμούρα; Για λόγους ιστορικούς; Ας πούμε ότι είναι έτσι λοιπόν κι ας δεχτούμε ότι, έστω για λόγους ιστορικούς, θα πρέπει όντως να καταργηθεί.
Θα πρέπει όμως να καταργηθεί η αξιολόγηση της σχολικής διαγωγής γενικά; Να μην υφίσταται καν ως έννοια η διαγωγή; Να μην παίζει κανένα ρόλο; Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Γιατί τελικά, όπως στα περισσότερα ζητήματα, όλα ξεκινούν από τους ορισμούς. Τί είναι η διαγωγή; Η διαγωγή λοιπόν, είναι το πώς ενεργεί κανείς ανάλογα με τον χαρακτήρα του, την ψυχική του διάθεση, την αγωγή του κλπ σε σχέση με τους κανόνες που διέπουν την κοινωνία που ζει. Είναι το ήθος, η ανατροφή, η μόρφωση και οι τρόποι που έχει κάποιος και που βάσει αυτών ρυθμίζει τη συμπεριφορά του. Κι αναρωτιέμαι, αν ορίσουμε έτσι τη διαγωγή δεν πρέπει στο σχολείο –ειδικά στο σχολείο- να την αξιολογήσουμε; Η ρατσιστική συμπεριφορά, η σεξιστική συμπεριφορά, το bullying, πρέπει να μείνουν εκτός αξιολόγησης; Ακόμη ακόμη και ο σεβασμός στο συμμαθητή, στον εκπαιδευτικό, δεν αξίζει άραγε να αξιολογείται;
Ουδείς φυσικά υγιώς σκεπτόμενος παιδαγωγός δεν πιστεύει σε μπαμπούλες και σε δαμόκλεια ξίφη που θα επισείονται πάνω από τα κεφάλια των μαθητών ώστε να εμπνεύσουν το σεβασμό και τους τρόπους ορθής συμπεριφοράς. Δε μιλάμε γι’ αυτό, θα ήταν αστείο. Μιλάμε για κανόνες. Και οι κανόνες, καλώς ή κακώς, υπάρχουν παντού στη ζωή και δεν είναι τύποι αλλά ουσία, ουσία που διαχωρίζει τις κοινωνίες των ανθρώπων από τις αγέλες.
Ας καταργηθεί λοιπόν ο συγκεκριμένος τύπος αξιολόγησης της σχολικής διαγωγής, καμία αντίρρηση. Αλλά θα πρέπει να αντικατασταθεί από κάποιον άλλο, σύγχρονο, παιδαγωγικό και λειτουργικό. Γιατί φυσικά η λογική «πονάει χέρι, κόβει χέρι» δεν απεδείχθη ποτέ να έχει θετικά αποτελέσματα αλλά αντιθέτως δημιούργησε περισσότερα προβλήματα από όσα υποτίθεται θα έλυνε.
Σημείωση: Έγραψα στην αρχή την παροιμία της γιαγιάς μου. Ομολογώ πως δυσκολεύομαι να κατανοήσω τη σπουδή και την πρεμούρα για την κατάργηση ενός παρωχημένου και αναχρονιστικού μέτρου που έχει περιπέσει σε αχρησία από πολλών ετών κι ενώ υπάρχουν ζέοντα προβλήματα στο χώρο της παιδείας όλων των βαθμίδων που μάλιστα δεν μπορούν να περιμένουν επ’ άπειρον για την επίλυσή τους. Θέλω να πιστεύω πως η συγκεκριμένη κίνηση δεν είναι απλά στα πλαίσια μιας ιδεοληπτικής αντίληψης περί την παιδεία όπως πολλές άλλες που έχουμε δει, ειδικά τα τελευταία χρόνια.
